«کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی»

آنچه در برگزاری این همایش یا همایش های مشابه مهم است تلقی مسئولان و به ویژه مسئولان طراز اول از کتابخانه است و این به تعریف و کارکرد کتابخانه برمی­گردد. تا این امر مهم اصلاح نشود مشکلی حل نخواهد شد. حتی در بین خود کتابداران اگر از آنها از اهمیت، یا وظائف کتابخانه ­ها پرسیده شود کمتر می­توان وفاقی یافت و اگر تازه وفاقی باشد مفهومی عالی و متعالی از آن بیرون نمی­آید تا بتواند ذهن و فکر مسئولان  و مردم را در صورت نبود آن درگیر  و همگان را حساس کند. تازه اگر وفاقی حاصل شود بر فرض قوی بودن آن دیدگاه، قدرت و توان القا و انتشار آن و جلب موافقت از مسئولان نیست که این خود ضعفی مضاعف است. بلی در بسیاری از موارد مسئولان به عنوان تشریفات از کتابخانه استقبال می­کنند اما در عمل از آن بهره نمی­گیرند. تشریفات به خاطر پز دادن به کمیت کار است  نه کیفیت. چرائی آن به عوامل گوناگونی بستگی دارد. یکی از آن ها این است که ما اصلا به سند و مستند سخن گفتن توجه نمی­کنیم. همواره سخنان ما مملو از بایدها است. یا اگر چیزی می­گوئیم در بسیاری موارد خلاف واقع و ناشی از عدم اطلاع است. همچنین هر کسی برای خودش حرف می­زند و بسیار کم هماهنگی وجود دارد و کسی هم به طور رسمی و جدی بازخواست نمی­کند.

اگر از کاربرد اصطلاح «از کجا آورده ای» از بسیاری سؤال شود اغلب آن را در مورد اموال و دارایی ملموس می­دانند. اما آیا این فرهنگ در جامعه درست شده است که بگویند این حرفی را که می زنی از کجا آورده ای. سندش کو؟

اگر این درست شد آنگاه کتابخانه و کتابخانه عمومی و مراکز اسناد ارج و قرب پیدا می­کنند و مردم و مسئولان برای یافتن سند یا خود مراجعه می­کنند یا از کتابدار و سنددار میخواهند سوابق را در بیاورد تا مبادا خلافی گفته یا نوشته شود که در تصمیم­گیری تأثیر بگذارد. این می شود سرمایه اجتماعی و باعث دلگرمی و سرمایه اجتماعی یعنی ایجاد اطمینان.

شما وقتی خرید می­روید اگر در جیبتان پول باشد با اطمینان حرکت می­کنید و با اراده تصمیم می­گیرید. همینطور اگر در یک محفل علمی یا کنفرانس یا بحث اجتماعی شرکت کنید اگر حرفی برای گفتن داشته باشید که برایش وقت گذاشته و سند محکم در کتابخانه و مرکز اسناد یافته باشید با اطمینان حرف می­زنید و به دیگران هم غرور می­دهید و فکر آن­ها را بارور می­کنید. یا وقتی به مشکلی برخوردید همین که می­دانید کتابخانه ای هست و در کتابخانه می­توان مشکل را حل کرد این یعنی نقش کتابخانه در تقویت کارکرد و سرمایه اجتماعی. پس چیستی و تعریف کتابخانه اولاً و عمل صادقانه به آنچه یافته ایم، ثانیاً  و توانایی انتقال آنچه یافته ایم به طرق مختلف ثالثاً باید محور توجه ما به کتابخانه باشد.

همزمانی همایش شما با هفته تحقیق هم مبارک است. اگر تحقیق رونق بگیرد کتابخانه هم رونق خواهد گرفت من دو قطعه شعر برای تحقیق گفته ام که توصیه می­کنم آن­ها را بخوانید.

غلامرضا فدائی

استاد دانشگاه تهران

22/9/1399