بسمه تعالی

کتابخانه عمومی جامعه ساز

   سال‌ها پیش، مطلبی را در یکی از نشریات تخصصی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی مطالعه کردم که بسیار جالب بود.‌‌آن مطلب مربوط به یک ماجرای واقعی و در خصوص یک کتابدار جوان بود که بتازگی در کتابخانه عمومی تبریز استخدام شده بود.‌ وی هر روز با شور و اشتیاق در محل کار خود حاضر می‌شد و وظایف محوله خود را انجام می‌داد ولی متاسفانه با کتابخانه خالی و فاقد استفاده کننده فعال مواجه  بود. این مسئله وی را بسیار رنج می‌داد، هر روز صبح در راه آمد و شد به کتابخانه، تعدادی فروشنده دست‌فروش را مشاهده می‌کرد که بساطی را دور خود چیده و تعدادی از افراد دور و بر وی جمع شده بودند.کتابدار مذکور کتابخانه بدون مخاطب و با منابع با ارزش خود را با بساط غالبا کم ارزش دست‌فروشان ولی پر مخاطب اطراف کتابخانه مقایسه می کرد و همواره حسرت می‌خورد. وی مشاهده می کرد هر کالا، هر چه بیشتر در معرض دید مخاطبین قرار گیرد، مخاطب بیشتری پیدا می‌کند. لذا طرحی نو و خلاقانه به ذهن وی خطور کرد.

وی تعدادی از کتاب های احتمالا پر مخاطب کتابخانه را به بیرون از کتابخانه منتقل و بر روی زمین بساطی ایجاد کرد و آن‌ها را در معرض دید مخاطبان قرار داد. رفتار رهگذران با کتاب‌های کتابخانه، در بساط دست فروشی مانند سایر کالاها بود: همیشه سوالاتی در خصوص قیمت و کیفیت پرسیده می‌شد.‌کتابدار جوان در پاسخ، به رایگان بودن کتاب‌ها در مقابل عضویت  در کتابخانه اشاره می کرد.‌ بدین ترتیب ، وی تعداد زیادی از مخاطبین را عضو کرد و به کتابخانه کشاند.‌ وی برای جلب مخاطبین زن تعدادی چرخ خیاطی را به امانت گرفت و در کتابخانه گذاشت، این کار با نمایش کتاب‌های مرتبط با علائق بانوان همراه بود.

   "کتابخانه جامعه ساز است" یک شعار نیست بلکه یک واقعیت است که با بروز ایده های نو و خلاقیت های کتابداران می‌تواند محقق شود.‌ در گروه‌ "دوستان کتابخانه‌های عمومی در شبکه اجتماعی خواندم که فردی نیکوکار دستگاه فتوکپی را به کتابخانه عمومی روستایی اهدا کرده است و یا در کتابخانه دیگری کارگاه های عروسک سازی برگزار شده است. هرگاه مسئولان فرهنگی و متعاقب  آن، کتابداران نگاه واقع گرایانه به جامعه داشته‌اند و در راستای آن فعالیت ها و خدمات متناسب را ارائه داده‌اند، موفق بوده اند.

   در حال حاضر، جامعه ما و بخصوص نوجوانان و جوانان ما نیازمند خودباوری هستند؛ این خودباوری از باور به اصالت‌های وجودی خود تا باور به ایدئولوژی و میهن خود وسعت دارد. کتابخانه های عمومی چگونه می‌توانند در افراد ایجاد خودباوری کنند؟ روح حاکم بر کتابخانه های عمومی کدام ارزش‌ها را تبیین می کند؟ آیا خرید منابع مرتبط کافی است و یا برنامه ریزان ذیربط و کتابداران باید به دل جامعه رفته و نیازهای واقعی مخاطبین خود را شناسایی و بر اساس آن خدمات متناسب را ارائه دهند. چه بسا که تماشای یک فیلم و یا گوش دادن به یک سخنرانی بتواند این خودباوری را تقویت نماید.......هر جا که انسان ساخته می‌شود بدانجا دل می‌سپارد.

در حال حاضر، یکی از مشکلات جوانان ما بیکاری است. در این رابطه، رویکرد کتابخانه های عمومی بعنوان دانشگاه جامعه چگونه بوده است؟ کتابخانه‌های عمومی چگونه می‌توانند به حل این معضل اجتماعی کمک کنند؟ آیا برنامه‌های کوتاه مدت،‌میان مدت و راهبردی برای حل این مشکل در سازمان های تصمیم‌گیرنده مرتبط اندیشیده شده است؟ این یک واقعیت است که با بروز ایده‌های نو و خلاقیت‌های کتابداران می‌تواند محقق شود. آیا کتابدار جوان تازه استخدام شده زمانه ما جرات ابراز ایده های نو را دارد؟آیا نهادهای مرتبط فرصت کافی برای بروز خلاقیت ها را به ایشان می‌دهند؟ چه بسا کتابدارانی که با ارائه طرح‌های نو دچار یاس شده اند و در درددل‌ها با آن‌ها مواجه بوده ایم.

"همایش ملی کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی " عرصه مهم و فرصتی بسیار ارزشمند برای طرح ایده های نو و خلاقانه برای محقق شدن این شعار است:" کتابخانه عمومی جامعه ساز است"

دکتر فهیمه باب الحوائجی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات